A historia, o patrimonio e a economía da Illa de Ons vai moito máis alá do que se cría ata o momento. As escavacións que o equipo de arqueoloxía da Universidade de Vigo está a levar a cabo desde o ano pasado han sacado á luz o potencial industrial que a illa tiña na época romana. O investigador do Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Adolfo Fernández, explicou nunha visita á zona que os traballos realizados ata o momento desvelan que neste lugar había, polo menos, tres fábricas de salgadura e de produción de tinguidura de cor púrpura para tinguir pezas moi apreciadas pola nobreza e que se extraía dun molusco xa inexistente. Unha destas instalacións está á vista na praia de Canexol, cuxos pilones son visibles no noiro do areal por mor da erosión do mar. Ademais, descubriron que as relacións comerciais eran de carácter internacional. De feito, sinalou que en Roma atopáronse moitas das vasillas con peixe que proviñan destas industrias de Ons.
Os alumnos de arqueoloxía descubrindo á muralla. Os pilones e as columnas da fábrica de salgadura na praia de Canexol.
Parte destes achados realizáronse a través de técnicas non invasivas, prospeccións geofísicas, pero as primeiras escavacións xa confirman a existencia dun complexo industrial moi importante. O equipo de arqueoloxía xa se atopa traballando en descubrir parte desta estrutura industrial e poboacional no Castro do Castelo dous Mouros e xa descubriu parte da muralla que a delimitaba. Tamén unha vivenda cuxos muros de pedra atópanse en perfecto estado e na que pode apreciarse a porta de acceso e, mesmo, a que podería dar a outro habitáculo. Nela tamén apareceron moedas que, aínda que de pouco valor, si acoutan que este asentamento estaba activo no século IV e V. Durante as escavacións na contorna tamén se acharon utensilios e aparellos relacionados coa arte da pesca e da conserva en salgadura.
Os traballos da Universidade de Vigo prolongaranse no tempo. Segundo o investigador Adolfo Fernández necesitaríanse ao redor de catro anos de escavacións para poder entender o conxunto dos xacementos da illa. Aínda así agardan que ao finalizar este ano xa teñan unha área «interesante» que desvele moitos máis detalles de como era a vida e a economía de Ons entre os séculos I e IV-V. De todo este proceso farase partícipe aos veciños con visitas á zona.
Esta investigación está a levarse a cabo grazas ao investimento económico da consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda en colaboración coa Universidade de Vigo. O delegado da Xunta en Pontevedra, Luís López, visitou o lugar e supervisou os traballos xunto ao director do Parque Nacional das Illas Atlánticas, José Antonio Fernández Bouzas, e o xefe territorial de Medio Ambiente, José Manuel González. López resaltou o «gran traballo» que se está levando a cabo en Ons que «permite confirmar a ocupación humana da Isla fai vinte séculos e tamén o modo de vida dos seus habitantes». Unha liña de traballo na que se pretende continuar para «seguir poñendo en valor a Ons».